‘Waarom nou weer zo’n naar stuk?’
De eerste serie opvoeringen van ‘Weeskinderen’ (‘Orphans’) door ‘mijn’ gezelschap TG Memo zit erop. Naast enthousiasme wekte het stuk bij meerdere bezoekers boosheid of verdriet op. Mensen vroegen zich af waarom een voorstelling met zo weinig hoop en positiviteit gespeeld moet worden: waarom niet gewoon een komedie? Mijn vader vond het beter als het bestaan van zaken als ‘rechtvaardigheid’ benadrukt zouden worden.
Binnendringen van geweld
Zonder spoilers te willen weggeven: ‘ Weeskinderen’ gaat over het binnendringen van geweld in het dagelijks leven van ‘gewone’, weldenkende mensen met moreel besef. Auteur Dennis Kelly wil onder meer met het stuk aannemelijk maken dat, als puntje bij paaltje komt, we bereid zijn om slechte dingen te doen als we daarmee onszelf of onze naasten kunnen beschermen. En dat onze grenzen veel verder zijn op te rekken dan we zelf zouden willen toegeven. In dit stuk wordt de ‘normale’ mens, met wie de meesten van ons zich zullen identificeren, belichaamd door Robert: een liefdevolle, empathische man met een goede baan en een gezin, die door zijn vrouw Heleen wordt gemanipuleerd tot een extreem gewelddadige daad.
Maaike Damen (Heleen) en Laurens Mingelen (Robert) (Foto: René Huinen)
Morrelen met bewijs
De vraag is natuurlijk ten eerste óf Kelly’s stuk aannemelijk maakt waarom Robert die grenzen overschrijdt. Sommige recensenten twijfelden daarover toen het stuk in 2009 in première ging. The Guardian vond zelfs dat het er met het ‘bewijs’ werd gemorreld door Robert (‘Danny’ in de oorspronkelijke versie), van nature een twijfelaar, opeens een aantal gruwelijke en extreme beslissingen te laten nemen. Met die lezing ben ik het overigens niet eens: Robert verliest zijn twijfel niet, en tot op het laatst probeert hij binnen de wereld van slechtheid waar hij wordt ingetrokken, positieve daden te verrichten.
Los van die analyse bewijst de reactie van de toeschouwer de waarde en geloofwaardigheid van het stuk. Het feit dat mensen zich na afloop van de voorstelling met die vraag bezighielden, dat die boosheid en verdriet naar boven kwamen en ze reflecteerden op de gebeurtenissen, laat een resonantie zien. Men herkende iets, en reageerde daarop. Ik maak me sterk dat dat bij de opvoering van de oerversie ook is gebeurd.
Slechtheid
Lars eet even wat (Foto: René Huinen)
Het kwaad bestaat, of zoals aanstichter Lars / Liam het formuleert: ‘Er zijn dooie katten in deze wereld.’ ‘Weeskinderen’ houdt zich bezig met de vraag hoe we omgaan met slechtheid, welke keuzes we maken. Dat is geen leuk onderwerp. En natuurlijk is ellende in de wereld slechts een druk op een knop van ons verwijderd. Toch moeten die dilemma’s in toneelstukken – en allerlei andere vormen – naar voren komen. Juist om onze positie als mens te bepalen, om ons eigen kompas te ijken.
Overigens is TG Memo van plan om als volgende productie een rasechte komedie te gaan spelen.